Czy art. 2 ust. 1 ust. o ochronie danych osobowych jest podstawą udostępnienia danych przez urząd?

Do naszego urzędu wpływają wnioski z prośbą o podanie informacji na temat osób dotychczas pełniących funkcje publiczne w samorządzie terytorialnym. Takie wnioski kierują np. dziennikarze, stowarzyszenia wydające publikacje związane np. z historią samorządu terytorialnego itp. Wnioski te mogą dotyczyć różnych szczegółowych informacji odnoszących się do osób, które dotychczas pełniły funkcję publiczną, np. rok urodzenia, wykształcenie, przynależność do partii politycznej.

Podmioty występujące o powyższe dane jako podstawę ich udostępnienia wskazują artykuł 85 RODO oraz art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych, wskazując, że do takich przypadków przepisy o ochronie danych osobowych nie mają zastosowania. Mamy jednak wątpliwości, czy to jest właściwa podstawa udostępnienia danych.

Czy art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych stanowi podstawę udostępnienia danych przez urząd (np. gminy, starostwo powiatowe, urząd marszałkowski) ― na wniosek podmiotu przygotowującego publikację (bądź dziennikarzowi, który przygotowuje artykuł) ― o osobach pełniących dotychczas funkcję publiczną?

Warto zacząć od tego, że art. 2 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych nie jest podstawą udostępnienia danych osobowych. Przepis ten bowiem wskazuje jedynie, których z  przepisów RODO (art. 5-9, art. 11, art. 13-16, art. 18-22, art. 27, art. 28 ust. 2-10 oraz art. 30 RODO) nie stosuje się do działalności polegającej na redagowaniu, przygotowywaniu, tworzeniu lub publikowaniu materiałów prasowych w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe, a także do wypowiedzi w ramach działalności literackiej lub artystycznej. Wyłączenie to - w zakresie wskazanych przepisów RODO - należy zatem odnosić do podmiotów, które dla wskazanej działalności (np. prasowej, literackiej) posługują się danymi osobowymi.

Podstawy (przesłanki dopuszczalności) przetwarzania, w tym udostępniania danych osobowych, określają inne przepisy RODO. Przetwarzanie tzw. danych zwykłych może się odbywać jedynie po spełnieniu jednego z warunków określonych w art. 6 RODO. Kryterium niezbędności przetwarzania danych osobowych występuje w większości wskazanych w art. 6 RODO przesłanek. Dodatkowo należy pamiętać o wyrażonym w art. 9 ust. 1 RODO zakazie przetwarzania (udostępniania) szczególnych kategorii danych osobowych, w tym danych osobowych ujawniających np. poglądy polityczne. Przetwarzanie szczególnych kategorii danych jest co do zasady zabronione, chyba że spełniony jest jeden z warunków wskazanych w ust. 2 tego artykułu.

W przypadku podmiotów publicznych co do zasady podstawę prawną przetwarzania danych osobowych powinno stanowić wykonanie obowiązku prawnego ciążącego na administratorze (art. 6 ust. 1 lit. c RODO) lub wykonanie zadania realizowanego w interesie publicznym lub w ramach sprawowania władzy publicznej powierzonej administratorowi (art. 6 ust. 1 lit. e RODO), zaś w sytuacji, gdy przetwarzane będą szczególne kategorie danych - art. 9 ust. 2 lit. g RODO, tj. przetwarzanie jest niezbędne ze względów związanych z ważnym interesem publicznym na podstawie prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego. Wszelkie działania podejmowane przez podmioty publiczne powinny mieć bowiem oparcie w obowiązujących przepisach prawa regulujących ich działalność. Wobec tego podstawa prawna do przetwarzania (w tym udostępniania) danych osobowych przez takie podmioty również powinna wynikać z przepisów prawa i być związana z realizowanymi przez nie zadaniami. Powołane przepisy RODO wymagają odwołania się do właściwych przepisów prawa krajowego (unijnego) szczegółowo regulujących zasady postępowania z danymi osobowymi lub obowiązki i zadania, dla których wykonania niezbędne jest przetwarzanie danych osobowych. W odniesieniu do przesłanek z art. 6 ust. 1 RODO mówi o tym ustęp 3 tego artykułu.

W przedstawionej sytuacji kwestię dopuszczalności udostępnienia danych osobowych przez organ publiczny innemu podmiotowi na jego wniosek należy przede wszystkim rozstrzygać na podstawie przepisów: ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, ewentualnie ustawy z dnia 25 lutego 2016 r. o ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego. Ponadto należy wskazać, że druga ze wskazanych ustaw utraciła moc, bowiem zastąpiła ją ustawa z dnia 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego, która wchodzi w życie 8 grudnia 2021 r.

Jeśli chodzi o dostęp dziennikarzy do informacji będących w posiadaniu m.in. organów publicznych, to kwestię tę reguluje ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe. Zgodnie z art. 3a tej ustawy w zakresie prawa dostępu prasy do informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.  Zatem „(…) w zakresie informacji pozyskiwanych od podmiotów zobligowanych do udzielania informacji publicznej Prawo prasowe zostaje wyłączone, a dziennikarz ma takie same prawa i obowiązki jak każda inna osoba, która żąda dostępu do informacji publicznej.” (M. Brzozowska-Pasieka [w:] M. Olszyński, J. Pasieka, M. Brzozowska-Pasieka, Prawo prasowe. Komentarz praktyczny, Warszawa 2013, art. 3(a).).

Jednocześnie warto mieć na uwadze, iż informacje, o które wnioskuje podmiot, mogą mieć status materiału archiwalnego. Zasady udostępniania materiałów archiwalnych określa ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach. Dostęp do materiałów archiwalnych podlega ograniczeniu na podstawie art. 16b ww. ustawy w przypadkach w nim wskazanych (m.in. ze względu na ochronę dóbr osobistych i danych osobowych).

2021-12-06