Jaki jest status rodziny sprawującej pieczę zastępczą?

W nawiązaniu do stanowiska Prezesa UODO w zakresie „Monitoringu wizyjnego w mieszkaniu rodziny sprawującej pieczę zastępczą” (https://uodo.gov.pl/pl/138/1544) zwracam się z prośbą o zajęcie stanowiska odnośnie do statusu rodziny sprawującej pieczę zastępczą względem danych osobowych dzieci umieszczonych w pieczy. W przywołanej interpretacji wskazali Państwo, iż „Osoby sprawujące pieczę zastępczą  nie są wyłączone ze stosowania RODO. W ich przypadku nie można zastosować wyłączenia, które dotyczy sytuacji, gdy dane osobowe przetwarza osoba fizyczna w ramach czynności o osobistym lub domowym charakterze (art. 2 ust. 2 lit. c RODO).”

Mam co do tego wątpliwości. Czy w zależności od rodzaju pieczy, nie będziemy mieli do czynienia raz z administratorem, raz z osobą przetwarzającą dane w ramach czynności o charakterze osobistym? Bezsprzecznie w przypadku pieczy instytucjonalnej (placówki opiekuńczo-wychowawcze) będziemy mieli do czynienia z administratorem. W mojej ocenie sytuacja wygląda jednak inaczej w przypadku rodzinnej pieczy zastępczej, na którą składają się rodziny zastępcze zawodowe i prowadzący rodzinny dom dziecka, którzy pobierają wynagrodzenie za świadczone usługi, a inaczej w przypadku rodzin zastępczych niezawodowych i rodzin zastępczych spokrewnionych, które nie pobierają wynagrodzenia. Czy należy przyjąć, że dla oceny, czy dana rodzina posiada status administratora w rozumieniu RODO, decydujący będzie fakt pobierania wynagrodzenia za sprawowanie pieczy? A zatem, czy rodziny spokrewnione lub niezawodowe niepobierające wynagrodzenia będą korzystały z wyłączenia, o którym mowa w art. 2 ust. 2 lit. c RODO?

Stosownie do treści art. 2 ust. 2 lit. c RODO, nie znajduje ono zastosowania m.in. w sytuacji przetwarzania danych osobowych przez osobę fizyczną, w ramach czynności o czysto osobistym lub domowym charakterze.

Tak jak miało to miejsce w przepisach art. 3 ust. 2 tiret drugie dyrektywy 95/46[1], a także w art. 3a ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie danych osobowych z 1997 r.[2], wyłączenie to jest zakreślone w sposób wymagający jego ścisłego i wąskiego traktowania. Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 11 grudnia 2014 r., C-212/13, František Ryneš v. Úřad pro ochranu osobních údajů, odnoszącym się jeszcze do  dyrektywy 95/46/WE podkreślił, że ochrona prawa podstawowego do prywatności, zagwarantowanego przez art. 7 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej wymaga, aby odstępstwa od ochrony danych osobowych i jej ograniczenia były stosowane jedynie wtedy, gdy jest to absolutnie konieczne. Zwrócił uwagę, że z zakresu stosowania dyrektywy 95/46 wyłączono przetwarzanie danych wykonywane w trakcie czynności nie tylko o osobistym lub domowym charakterze, lecz o 'czysto' osobistym lub domowym charakterze. W związku z powyższym przetwarzanie danych osobowych jest objęte odstępstwem przewidzianym w art. 3 ust. 2 tiret drugie dyrektywy 95/46 jedynie w wypadku, gdy jest ono wykonywane w ramach sfery o czysto osobistym lub domowym charakterze, należącej do osoby, która dokonuje tego przetwarzania.

W doktrynie wskazuje się, że „czynności o <<czysto osobistym lub domowym charakterze>> są przeciwieństwem czynności o charakterze zawodowym lub aktywności gospodarczej (działalność profesjonalna). Jednak osobistego lub domowego charakteru nie wykazują również formy aktywności, które nie mają wymiaru zawodowego, a przybierają wymiar społeczny; nie mają charakteru działalności gospodarczej, a działalności non profit; podobnie mogą one nie mieć charakteru profesjonalnego, a amatorski (np. aktywność osoby fizycznej w stowarzyszeniu, fundacji itp.). W tym zakresie powoływanie się na omawiane wyłączenie nie jest zasadne” [3].

Rodzina zastępcza w ramach sprawowanej opieki nad dzieckiem realizuje zadania w ramach systemu pieczy zastępczej, określone w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zarówno w przypadku rodzin zastępczych spokrewnionych, niezawodowych, czy zawodowych ich działalność wiąże się ze szczególnymi uregulowaniami dotyczącymi zasad pełnienia rodzinnej pieczy zastępczej, obejmującymi m.in. określone wymagania w stosunku do osób tworzących rodzinę zastępczą (art. 42), zakres opieki i zadania rodzin zastępczych (art. 40), zasady kontroli tych podmiotów (art. 38b), przekazywanie informacji i dokumentacji dotyczącej dziecka (art. 38a i art. 72).

Z analizy przepisów powyższej ustawy wynika zatem, że rodziny zastępcze (w tym również spokrewnione i niezawodowe), sprawując pieczę zastępczą i przetwarzając w tym celu dane osobowe dzieci i ich rodzin, realizują zadania w zakresie systemu pieczy zastępczej przewidziane w ww. ustawie. Dlatego nie można uznać, że przetwarzania tych danych osobowych dokonują w ramach czynności o czysto osobistym lub domowym charakterze. W takiej sytuacji bez znaczenia jest fakt, że niektóre z tych rodzin nie otrzymują w związku z realizacją tych zadań wynagrodzenia.

2021-10-08